Wysuszone owoce biedrzeńca – właściwości, działanie, zastosowanie

Biedrzeniec (łac. Pimpinella L.) to roślina z gatunku selerowatych, która posiada mnóstwo właściwości leczniczych. Od wielu lat jest ona wykorzystywana w medycynie naturalnej, jak również w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym oraz jako przyprawa. Głównym zainteresowaniem cieszą wysuszone owoce biedrzeńca, które nazywamy anyżem.

Gatunki biedrzeńca na terenie Polski

W Polsce biedrzeniec to pospolita roślina, którą spotkamy w polach, na łąkach czy przy obrzeżach lasów. Zbudowany jest on z małych, białych  kwiatów, a jego liście posiadają charakterystyczny pierzasty kształt. Biedrzeniec osiąga od 40 do 100 centymetrów wysokości. Roślina ta posiada łącznie ponad 150 gatunków. W Polsce występują  4 z nich:

• biedrzeniec anyż (łac. Pimpinella anisum L.),
• biedrzeniec mniejszy (łac. Pimpinella saxifraga L.),
• także biedrzeniec wielki (łac. Pimpinella major L.),
• oraz biedrzeniec czarny (łac. Pimpinella nigra Mill.).

Biedrzeniec anyż (zwany również anyżem lub anyżkiem) to jednoroczna roślina uprawna, która jest bardzo łatwa w hodowli. Rośnie w miejscach słonecznych o umiarkowanej wilgotności. Pozostałe gatunki biedrzeńca: biedrzeniec mniejszy, wielki i czarny, traktowane są jako chwasty. To rośliny odporne na niekorzystne warunki atmosferyczne, takie jak susza czy niskie temperatury.

Anyż — produkt o wszechstronnych właściwościach

Głównym surowcem leczniczym biedrzeńca są jego suszone owoce, zwane anyżem.

Pozyskuje się z nich olejek anyżowy, bogaty w szereg substancji, takich jak:

• olejki eteryczne,
• flawonoidy,
• proteiny,
• sterole i wiele innych cennych składników.

Anyż dzięki swojemu oryginalnemu zapachowi i smakowi cieszy się dużym powodzeniem w przemyśle perfumeryjnym, cukierniczym oraz przede wszystkim w farmaceutycznym.

Na jakie choroby pozytywnie działa biedrzeniec?

Suszone owoce biedrzeńca posiadają szereg właściwości zdrowotnych. Działają one łagodząco, odkażająco, rozkurczająco, wykrztuśnie oraz posiadają działanie moczopędne i przeciwbakteryjne. 

Napar z anyżu odznacza się wszechstronnością działania. Jego działanie antybakteryjne oraz antyseptyczne jest z powodzeniem wykorzystywane w łagodzeniu wielu przykrych dolegliwości. Może być stosowany w terapii wspomagającej leczenie szereg dolegliwości, takich jak:

• świerzb
• trądzik młodzieńczy
• zapalenie pęcherza moczowego
• bóle menstruacyjne
• choroby górnych i dolnych dróg oddechowych

Ze względu na obecność anetolu w jego owocach, jest on polecany również kobietom karmiącym. Anetol jest to olejek, który pobudza wydzielanie prolaktyny, a przez to sprzyja wydzielaniu mleka matki. Picie naparu z anyżu działa również na poprawę potencji u mężczyzn.

Suszony owoc biedrzeńca wykazuje się działaniem powlekającym na błony śluzowe. Dlatego łagodzi kaszel i wspomaga pozbycie się wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych. Można go wykorzystywać do płukania jamy ustnej, ponieważ posiada właściwości bakteriobójcze i odkażające.

W medycynie naturalnej wykorzystuje się również korzeń biedrzeńca. Charakteryzuje się on nieprzyjemnym zapachem i ostrym smakiem, a po zanurzeniu w alkoholu zmienia kolor z żółtego na niebieski. Suszony korzeń można nabyć w sklepie ze zdrową żywnością, ale można również wykopać i wysuszyć go samodzielnie. Najlepsza pora zbiorów to wczesna jesień: korzeń należy wykopać, umyć, pokroić i wysuszyć w temperaturze max. 40 stopni. Przechowywać w szczelnym pojemniku. Stosować w uporczywym kaszlu i w chorobach dróg oddechowych.

Biedrzeniec i jego rola w chorobach układu trawiennego

Anyż jest nieocenioną przyprawą na problemy układu trawiennego. Dzięki obecności olejków eterycznych korzystnie wpływa na poprawę trawienia i skutecznie eliminuje wzdęcia. Posiada działanie rozkurczające, pobudza pracę jelit. Przyśpiesza trawienie oraz przeciwdziała mdłościom. Przyprawę tę poleca się również na problemy spowodowane zatruciem alkoholem. Zapobiega zaparciom i bólom żołądka spowodowanym przejedzeniem, a także łagodzi zgagę. Anyżek usprawnia wydzielanie żółci oraz enzymów trawiennych, przez co zmniejsza uczucie nadmiernej sytości.

Napar z biedrzeńca anyżu jest niezwykle skuteczny w problemach z trawieniem, a jego wykonanie jest bardzo proste. Nasiona wystarczy gotować przez 5 minut w wodzie, po czym gotowy napar odstawić do ostygnięcia. Stosować kilka razy dziennie w przypadku jakichkolwiek problemów z bólem brzucha.

Suszone owoce biedrzeńca — zastosowanie w kuchni

Anyż cieszy się ogromną popularnością w kuchni. Posiada szerokie zastosowanie jako przyprawa do dań słodkich, słonych oraz jako dodatek do produkcji nalewek i innych alkoholi. Charakteryzuje się słodkawym smakiem i intensywnym zapachem.

W polskiej kuchni jest on obowiązkowym składnikiem tradycyjnych ciast. Jest także dodatkiem do marynat i kompotów owocowych. To niezastąpiona przyprawa do dań z kapusty, fasoli i buraków. Dzięki pozytywnemu działaniu na układ trawienny jest idealną przyprawą do ciężkostrawnych potraw.

Biedrzeniec anyż wspaniale współgra z młodymi ogórkami, ziemniakami i szparagami. Wystarczy dodać świeżo zmielone owoce anyżu do sosu na bazie jogurtu naturalnego i rozkoszować się smakiem naszych potraw. Biedrzeniec wspaniale współgra z wieloma przyprawami np. z cynamonem, zielem angielskim, imbirem, mięta i sosem sojowym. Można użyć go również jako przyprawę do herbaty, kawy lub do koktajli na bazie mleka. Należy przechowywać go w szczelnie zamkniętych pojemnikach przez maksymalnie 6 miesięcy, aby zachować jego aromat na dłużej.

Wykorzystanie biedrzeńca w przemyśle kosmetycznym

Biedrzeniec znalazł swoje zastosowanie również w przemyśle kosmetycznym. Najcenniejszymi kosmetycznie surowcami są olejek z owoców anyżu oraz korzeń biedrzeńca.

Olejek z owoców anyżu (łac. Pimpinella Anisium Fruit Oil), to częsty składnik past do zębów oraz kosmetyków przeznaczonych dla cery tłustej i problematycznej. Posiada on szerokie działanie antyseptyczne i bakteriobójcze. Przy tym jest niezwykle łagodny dla skóry i błon śluzowych. Może być on bezpiecznie stosowany w różnorodnych produktach kosmetycznych.

Napary z korzenia biedrzeńca anyżu wykorzystuje się jako dodatek do kąpieli relaksujących. Posiada on działanie odprężające, wyciszające, łagodzi podrażnienia skóry oraz wzmacnia kondycję włosów. Można go również stosować do przemywania ran i w postaci okładów na problemy skórne. Aby zrobić leczniczą kąpiel z anyżku, wystarczy zagotować łyżeczkę pokruszonego korzenia w 0,5 litra wody. Gotowy napar wystarczy dolać do kąpieli. Należy również zadbać o odpowiednią temperaturę wody, nie może ona przekraczać 37 stopni. Kąpiel lecznicza nie powinna trwać dłużej niż 15-25 minut.

Dodatkową zaletą produktów z biedrzeńca jest ich specyficzny zapach. Posiada on działanie odstraszające owady. Chroni przed komarami, kleszczami, a nawet przed pchłami.

Czy istnieją przeciwwskazania w stosowaniu biedrzeńca?

Biedrzeniec uważany jest za roślinę bezpieczną. Jednak spożywanie jej w nadmiarze może mieć niekorzystne skutki dla zdrowia, np.:

• podrażnienie układu pokarmowego,
• skórne reakcje alergiczne,
• duszności,
• wzrost ciśnienia i temperatury ciała,
• odwodnienie organizmu,
• problemy z nerkami.

Szczególną ostrożność w stosowaniu anyżu powinny zachować kobiety w zaawansowanej ciąży. Również seniorzy muszą kontrolować ilość spożywanego olejku anyżowego, który w dużych ilościach może działać otępiająco. W grupie ryzyka są także osoby cierpiące na choroby jelit, nerek, a także chorobę wrzodową dwunastnicy i żołądka. Biedrzeniec anyż może mieć negatywny wpływ na leczenie endometriozy oraz raka piersi, macicy i jajników. Roślina ta może wykazywać działanie estrogenne.

Biedrzeniec jest rośliną wykazującą działanie fotouczulające. Wszystkiemu winna jest obecność furanokumaryny w owocach i korzeniu rośliny. Oznacza to, że może on nasilać występowanie oparzeń słonecznych oraz przebarwień skórnych. Dlatego należy zadbać o ochronę przed promieniami UVA i UVB. Krem z filtrem przeciwsłonecznym min. 30 SPF i ciemne okulary stanowią wystarczającą ochronę przed szkodliwym promieniowaniem słonecznym.

Biedrzeniec w diecie dzieci

Specjaliści zalecają dużą ostrożność w stosowaniu biedrzeńca u dzieci poniżej 12. roku życia. Jedynie w wyjątkowych sytuacjach, gdy dziecko jest przeziębione lub dokuczają mu dolegliwości żołądkowe, można zaserwować mu mleczny napar z anyżu. Wykonanie napoju jest niezwykle proste: suszone owoce biedrzeńca zalewamy wrzącym mlekiem, a po ostygnięciu dosładzamy miodem.

Napar ten posiada właściwości ułatwiające zasypianie, a także naturalnie wspomaga organizm w walce z przeziębieniem.

Prosty przepis na syrop z biedrzeńca i nalewkę anyżową

Do wykonania syropu na kaszel i na dolegliwości żołądkowo-jelitowe potrzebujemy:

• 7 łyżeczek nasion biedrzeńca anyżu,
• 1 litr wody,
• 3 łyżki miodu.

Nasiona gotować na małym ogniu przez 15 minut. Następie należy odcedzić miksturę i zostawić do ostygnięcia. Na końcu dodajemy miód i dokładnie mieszamy. Syrop należy spożywać około 2-3 razy dziennie po dwie łyżki. Przechowywać przez maksymalnie kilka dni w lodówce.

Aby zrobić nalewkę z korzenia biedrzeńca, należy zalać 100 gramów świeżego lub wysuszonego korzenia 300–500 ml alkoholu 60–70%. Całość przelać do słoika, dokładnie wstrząsnąć i odstawić 14 dni. Po tym czasie należy ją przefiltrować i przelać do szklanej butelki z ciemnego szkła. Przechowywać w ciemnym i suchym miejscu z dala od dzieci. Zaleca się wypijanie po 5 ml płynu, 2–3 razy dziennie. Mikstura jest wspaniałym panaceum na niestrawność i problemy trawienne.

Biedrzeniec anyż wykazuje mnóstwo pozytywnych działań na ludzki organizm. Koszt suszonych owoców biedrzeńca to około 12 złotych za 100 gramów, natomiast korzeń za około 10 złotych za 50 gramów. Można go nabyć w sklepach zielarskich, ze zdrową żywnością oraz w sklepach internetowych.